معیارهای ارزیابی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر

عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، معمولا براساس چند شاخص کلیدی، تحلیل و با هم مقایسه می‌شوند. در این مطلب به چند شاخص مهم برای استفاده در مدل‌های صندوق‌ خطرپذیر اشاره می‌کنیم و راه‌های متداول ارزیابی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر را مرور می‌کنیم.

اصطلاحات کلیدی برای استفاده در ارزیابی عملکرد

• عایدی‌ها (Proceeds):

عایدی‌های صندوق‌ از سرمایه‌گذاری‌ها، معمولا با خارج کردن از طریق عرضه اولیه سهام یا جذب سرمایه یا فروختن سهام از طریق معاملات ثانویه، عایدی از توافق‌های تقسیم درآمد یا سایر دریافتی‌های (receipts) سرمایه از سرمایه‌گذاری‌ها اتفاق می‌افتد.

• توزیع‌ها (distribution):

توزیع‌ها از صندوق به شرکای محدود. این مبلغ معمولا خالص از کارمزد‌ها، بهرۀ متحمل‌شده (carried interest) و سایر مباغلی که به شرکای عمومی پرداخت شده، محاسبه می‌شود.

• ارزش مازاد (residual value):

ارزش کنونی سرمایه‌گذاری‌ها در بازار. این ارزش شامل ارزش هرگونه سود محقق نشده‌ای می‌شود که به‌دلیل قیمت‌افزایی (mark up) در ارزش‌گذاری سرمایه‌‌ها اتفاق افتاده و معمولا از آن برای درک ارزش محقق نشده‌ در یک پورتفو، استفاده می‌شود. علاوه بر این، این معیار برای اندازه‌گیری «ارزش دفتری سرمایه‌گذاری» یا «ارزش خالص دارایی (NAV)» نیز اهمیت دارد که شامل ارزش سرمایه‌گذاری‌ها به‌علاوه سودهای محقق نشده‌ در این سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود.

1.      ضریب ناخالص (Gross Multiple)

ضریب ناخالص معمولا برای ارزیابی سرمایه‌گذاری‌های پایه (underlying investment) استفاده شده و به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

«مجموع عایدی‌ها از سرمایه‌گذاری» تقسیم بر «مجموع سرمایه‌گذاری‌ها»

2.     ضریب خالص (Net multiple)

ضریب خالص با درنظر گرفتن کارمزد‌های پرداخت شده توسط شرکای محدود به شرکت مدیریت‌کننده، صندوق را ارزیابی می‌کند:

«مجموع توزیع‌ها از صندوق» تقسیم بر «مجموع سرمایۀ پرداخت‌شده»

بازده‌های خالص، شامل بازده‌ به شرکای محدود، هزینه‌های خالص توسط مدیریت مجموعه، هزینه‌های صندوق و بهره متحمل‌شده می‌شود.

3.     ضریب سرمایۀ به‌کارگرفته‌شده (Multiple on invested capital: MOIC)

ضریب سرمایۀ به‌کارگرفته‌شده ارزش یک سرمایه‌گذاری (investment) را در مقایسه با سرمایۀ به‌کار گرفته شده (capital invested) اندازه‌گیری می‌کند.

(«عایدی‌ها از سرمایه‌گذاری» به‌علاوه «ارزش دفتری سرمایه‌گذاری») تقسیم بر «ارزش سرمایۀ به‌کار گرفته شده»

در مدل‌های فورسایت، معمولا از ضریب خروج ناخالص برای نشان دادن ضریب ناخالص که در یک سرمایه‌گذاری به دست آمده استفاده می‌شود که در واقع برابر با ضریب سرمایۀ به‌کارگرفته‌شده است.

4.     نسبت توزیع‌ها به سرمایۀ پرداخت‌شده (DPI)

نسبت توزیع‌ها به سرمایۀ پرداخت‌شده یا DPI نشان‌دهنده ارزش توزیع‌های محقق شده‌ از صندوق با سرمایۀ پرداخت‌شده در زمان مدنظر است.

این ضریب به میزان نقدینگی که یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر به شرکای محدود برگردانده، تقسیم ‌بر میزان نقدینگی که شرکای محدود به صندوق پرداخته‌اند، اشاره می‌کند. مخرج کسر برای DPI و TVPI به‌صورت یکسان، سرمایۀ پرداخت‌شده است. به‌طورکلی، پس از اینکه فعالیت یک صندوق به پایان می‌رسد، DPI ضریب مناسبی برای ارزیابی آن است.

هنگامی که تعابیری مانند صندوق‌های 3X (سه‌برابر)، صندوق‌های 7X (هفت‌برابر) و غیره را می‌شنوید، منظور توزیع‌ها به سرمایۀ پرداخت شده است. البته بیشتر سرمایه‌گذاران دوست دارند TVPI خودشان را به‌رخ بکشند تا اینطور وانمود کنند که این ضریب تنها ضریب حقیقی است، درحالی‌که بیشتر ارزش هنوز محقق نشده است.

«مجموع توزیع‌ها» تقسیم بر «مجموع سرمایۀ پرداخت‌شده»

5.     نسبت ارزش مازاد به سرمایۀ پرداخت‌شده (RPI)

نسبت ارزش مازاد به سرمایۀ پرداخت‌شده یا RPI، نشان‌دهنده ارزش محقق نشده‌ در پورتفوی است که بر سرمایۀ پرداخت‌شده در زمان موردنظر، تقسیم می‌شود.

«کل ارزش مازاد» تقسیم بر «کل سرمایۀ پرداخت‌شده»

6.     نسبت ارزش کل به سرمایۀ پرداخت‌شده (TVPI)

نسبت ارزش کل به سرمایۀ پرداخت‌شده یا TVPI، عملکرد کلی صندوق را با اضافه کردن عملکرد محقق‌شده و محقق‌نشده، اندازه‌گیری می‌کند.

7.     نرخ بازده داخلی‌ (IRR)

نرخ بازده داخلی‌، عملکرد سرمایه به سرمایۀ به‌کارگرفته‌شده (investment on invested capital) را ارزیابی می‌کند. نرخ بازده داخلی‌ ناخالص با توجه به ارزش محقق شده‌ یا کل، گزارش می‌شود؛ در مدل‌های فورسایت، نرخ بازده داخلی‌ ناخالص بدون درنظر گرفتن کارمزد‌ها محاسبه می‌شود:

«عایدی‌ها از سرمایه‌گذاری‌ها» – «سرمایۀ به‌کارگرفته‌شده» = «گردش نقدینگی (cash flow) خالص در هر سال»

در مرحله بعد، با استفاده از گردش نقدینگی خالص در هر سال در فرمول xirr در اکسل یا گوگل شیتس می‌توان IRR را محاسبه کرد.

8.     ارزش خالص فعلی (NPV)

از دیگر معیارهای ارزیابی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ارزش خالص فعلی  است که برای تعیین سودآور بودن یا نبودن سرمایه‌گذاری‌ها یا پروژه‌ها و هم‌چنین زمان سوددهی آنها استفاده می‌شود. ارزش خالص فعلی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری مورد ‌نظر سود قابل ‌توجهی به همراه دارد یا خیر؟ این شاخص در اکسل یا گوگل شیت با وارد کردن NPV محاسبه می‌شود.

9.     ارزش کل به سرمایۀ پرداخت‌شده (TVPI)

ارزش کل به سرمایۀ پرداخت‌شده، ارزش کل دارایی‌ها (محقق‌شده و محقق‌نشده) تقسیم بر سرمایه‌ای است که توسط صندوق فراخوان شده (یا توسط شرکای محدود پرداخت شده) است. این معیار می‌تواند به‌عنوان یک ضریب درنظر گرفته شود، هرچند با سایر ضریب‌ها از این جهت تفاوت دارد که شامل تاثیر کارمزدها، بازیابی سرمایه و غیره نیز هست.

به‌عنوان مثال، یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر را در نظر بگیرید که 100 میلیون دلار در اختیار دارد. اگر آنها 50 درصد سرمایه (50 میلیون دلار) را فراخوان داده‌ و 20 میلیون را با خروج‌ها به سرمایه‌گذاران برگردانده و بقیه پورتفوی آنها 55 میلیون دلار ارزش داشته باشد، در نتیجه ارزش کل به سرمایۀ پرداخت‌شده (TVPI) برابر است با (20 میلیون دلار به‌علاوه 55 میلیون دلار) تقسیم بر 50 میلیون دلار که نتیجه می‌دهد: 1.5.

TVPI = ($20 + $55) / $50 = 1.5.

معیارهای ارزیابی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر با توجه به اقتضائات مورد استفاده قرار می‌گیرند و ابزاری اساسی برای هر صندوق به حساب می‌آیند.

منبع: lastmileventures , foresight

ترجمه اختصاصی برای وبلاگ تکنوتجارت: محمدحسن هاشم‌خانلو

ویرایش: افروز میرانی (تحلیل‌گر کسب‌وکار)